Wie is de lener: 2023
15 jaar SMB-GfK-consumentenonderzoek
In 2018 maakte KVB Boekwerk in samenwerking met Frank Huysmans van bureau WareKennis een prognose over de ontwikkelingen van het lees-, koop- en leengedrag van de Nederlanders tot 2025. Dit deden we op basis van 10 jaar SMB-GfK-consumentenonderzoeken. In de consumentenonderzoeken die we voor lenen sinds 2012 doen zagen we in het geheel een dalende trend in zowel het aandeel leners als de leenfrequentie en de prognose luidde dan ook: beide zullen richting 2025 nog verder dalen.
Nu, meer dan vijf jaar verder, zijn we toe aan een vervolgonderzoek. Inmiddels is te zien dat de voorspelling van 2018 niet helemaal accuraat was. Het aandeel leners en de leenfrequentie bleven ongeveer gelijk. Daarover lees je in het artikel Wie is de lener: 2023.
In samenwerking met Frank Huysmans van bureau WareKennis hebben we een nieuwe prognose gemaakt. In dit artikel lees je meer over wat we verwachten over het leengedrag van de Nederlanders in 2030.
Hierbij kijken we niet alleen naar de verhoudingen tussen heavy, medium en light leners, maar ook naar verschillende socio-demografische kenmerken als geslacht, leeftijd en opleiding. Bovendien zal de Nederlandse bevolking de komende jaren blijven groeien en zal de samenstelling van de bevolking gaan veranderen, onder invloed van de voortdurende vergrijzing. Hiermee is rekening gehouden.
Aan de hand van de jaarlijkse data (2012-2023) die we hebben over leengedrag, kunnen we een prognose maken van de trend richting 2030. Om een overzichtelijke analyse te maken onderscheiden we vier typen leners: heavy, medium, light en niet-leners. We baseren ons hierbij op hoe vaak iemand nieuwe boeken, e-boeken of luisterboeken leent, niet op het aantal boeken dat iemand leent. Het gaat om het lenen van papieren boeken, e-boeken en het luisteren van luisterboeken via de de openbare (online) bibliotheek.
Meer over het precieze model lees je in de onderzoeksverantwoording. NB: het leengedrag wordt door GfK pas sinds 2012 bijgehouden en niet sinds 2009, zoals bij het lees- en koopgedrag het geval is. Daarom wordt het leengedrag in 2023 in dit artikel met 2012 vergeleken (versus 2009 zoals bij kopen lezen).
We schetsen in dit artikel twee scenario’s van de toekomstige lener. In het eerste scenario trekken we de trend uit het verleden door naar 2030. Dit noemen we het 100%-scenario. Het tweede scenario is het 50%-scenario; in dit scenario wordt de prognose met de helft afgezwakt. Dit om te laten zien dat we niet weten wat zich in de toekomst gaat afspelen wat mogelijk invloed heeft op de trend. De conclusies van beide scenario’s blijven gelijk – alleen de sterkte verschilt. KVB Boekwerk heeft waar mogelijk CBS-prognoses over bevolkingsontwikkeling gekoppeld aan de uitkomsten van het regressiemodel, zodat we kunnen laten zien wat de mogelijke omvang van de doelgroepen is in 2030: we rekenen de bevindingen door naar aantallen leners. In onderstaande tekst nemen we het 100%-scenario als uitgangspunt. Het 50%-scenario is toegevoegd in grafiekvorm.
De uitkomsten uit de scenario’s zijn geen feitelijke conclusies maar een middel om een gedachte-experiment te doen. Het blijft namelijk een grote uitdaging om op basis van een beperkt aantal achtergrondkenmerken (zie onderzoeksverantwoording) een sluitend model te ontwikkelen en zelfs dan kun je ontwikkelingen zoals een pandemie, een oorlog of een btw-verhoging niet voorzien.
We wezen er in het artikel Wie is de lener: 2023 al op dat het aandeel leners en de leenfrequentie stabiel is gebleven. Wat verwachten we nu voor 2030?
Wanneer we het model updaten op basis van de meest recente data komen we op de volgende prognose uit. Het model voorspelt in het 100%-scenario dat het percentage van de Nederlanders die wel eens boeken lenen zal toenemen van 39% naar 45% in 2030. Waarom verwachten we een stijging terwijl de trend tot nu toe zo stabiel is geweest? Bij de prognose over het lezen van boeken voorspelt het model een stijgend aandeel lezer. Dit is ook meegenomen in de prognose; leesgedrag hangt immers sterk samen met leengedrag. Door het stijgende aandeel lezers verwachten we dat ook het aandeel leners zal stijgen.
De verwachting van het CBS is dat de totale bevolking van 14 jaar en ouder van Nederland tot 2030 met 5% zal groeien. Volgens de prognose zal het absolute aantal leners sneller groeien dan de Nederlandse bevolking, namelijk met 23%. Dat zijn 1,3 miljoen extra leners. Het percentage niet-leners daalt in dit scenario, evenals het absolute aantal niet-leners, want dat zijn er dan ca 700.000 minder.
Naast een toename in het aandeel Nederlanders dat überhaupt leent, zien we ook een lichte toename in de leenfrequentie: in het 100%-scenario gaat het aandeel heavy leners stijgen – van 15% naar 19%. De aandelen medium en light leners stijgen minder. Het aandeel heavy leners is in 2030 groter dan het aandeel light leners, terwijl in 2023 de aandelen even groot waren. Gezien de verwachte bevolkingsgroei zal de stijging in het aandeel leners ertoe gaan leiden dat het aantal heavy leners in dit scenario met een derde (32%) zal gaan toenemen: in absolute aantallen zijn dat 0,7 miljoen meer heavy leners.
Hoewel de bevolking toeneemt, geldt dit niet voor alle leeftijdsgroepen. De groep 14-24 jarigen zal met 4% afnemen terwijl de groep 65-plussers met 17% toeneemt. Uit het 100% scenario rolt de voorspelling dat het aandeel leners van 14-24 jaar zal stijgen met 6 procentpunten; ook de leenfrequentie onder de jonge leners zal iets stijgen. Het aantal leners van 14-24 jaar zal naar verwachting stijgen met 9%. Voor het aandeel leners onder 65-plussers voorspelt dit scenario een stijging van 7 procentpunten. Ook bij deze groep neemt de leenfrequentie iets toe. Het aantal 65-plusleners zal naar verwachting stijgen met 36%.
Als we kijken naar gender, zien we al jaren dat vrouwen iets meer lenen dan mannen. Het 100% scenario voorspelt dat het aandeel leners onder mannen stijgt van 34% naar 40%. Ook voor vrouwen wordt een stijging voorspeld van 44% naar 51%. Vrouwen blijven dus meer lenen dan mannen. Dit is in lijn met de prognoses voor lezen en kopen: we verwachten dat vrouwen dat ook meer blijven doen dan mannen in 2030.
Voor opleiding zijn geen CBS-bevolkingscijfers beschikbaar, maar we kunnen wel vanuit het model de percentageverdeling laten zien. Voor zowel hoog- als midden- en laagopgeleiden voorspelt het 100% scenario een stijging van het aandeel leners. Hoe hoger het opleidingsniveau hoe groter het aandeel leners, dat blijft ook in 2030 in stand.
15 jaar SMB-GfK-consumentenonderzoek
15 jaar SMB-GfK-consumentenonderzoek
15 jaar SMB-GfK-consumentenonderzoek