Leesopbrengsten: individueel en maatschappelijk

Lezen levert altijd iets positiefs op

Primair vinden lezers ontspanning, plezier, rust en escapisme in de pagina’s van een boek. Het lezen biedt dus niet alleen vermaak, maar ook een welkome ontsnapping uit de alledaagse drukte. “Het is time for myself, even genieten. Niks anders doen en helemaal focussen op het lezen,” zegt een 27-jarige lezer.

Daarnaast waarderen lezers de verrijking van kennis, persoonlijke ontwikkeling en nieuwe zienswijzen die voortkomen uit hun leeservaring. Een van de respondenten zegt: “Boeken zijn voor mij een medium om kennis op te doen. En dat is ook zo met romans.” Een ander vertelt: “Ik vind het heel belangrijk dat er gelezen wordt. Je krijgt andere perspectieven. Juist nu. Terwijl iedereen in 1 perspectief zit, is het heel belangrijk dat er andere perspectieven komen. Er zit geen algoritme op boeken of op schrijvers. Om een vrije blik op de wereld te krijgen, vind ik het heel belangrijk.”

Het lezen draagt dus niet alleen bij aan individuele groei, maar ook aan de maatschappelijke betrokkenheid van lezers. Lezers ervaren een grotere taalvaardigheid en ontwikkelen nieuwe perspectieven die bijdragen aan een beter begrip van de wereld om hen heen.

Ook komt de unieke opbrengst van lezen in vergelijking met andere vormen van ontspanning er sprake. Hier worden met name het gevoel van voldoening en verantwoordelijkheid genoemd. Het lezen van boeken wordt daarnaast vergeleken met gezond eten en bewegen; lezers hebben het idee dat ze iets doen dat goed voor ze is. Een lezeres vergelijkt het lezen van een boek met het kijken van een film of serie: “Ik lees omdat ik het leuk vind om zelf de plaatjes erbij te bedenken, in tegenstelling tot een film of serie. Het is ontspannend en het is gewoon leuk. Ik kan mijn creativiteit erin kwijt, mijn eigen beelden, het zit tussen schrijven en kijken in. Je kunt zelf dingen bepalen.”

Weinig tijd en veel afleiding

Veel lezers geven aan dat zij graag meer zouden willen lezen, maar hier drempels voor ervaren. De meest genoemde drempels zijn gebrek aan tijd, rust en de verleiding van andere activiteiten. Zo zegt de ene lezer: “Ik hou van lezen maar ik heb te weinig tijd. Misschien maak ik er te weinig rust voor.” Een ander merkt op: “Andere interesses kunnen ook in de weg staan. Series, telefoons, dus de snellere dopamine.”

Maar ook het feit dat lezen een solitaire activiteit is, vormt een drempel voor lezers. “Ik praat weinig met anderen over het lezen van boeken. Maar ik zou dat wel willen, dat ik meer mensen om mij heen zou hebben die lezen en die dan ook vooral dezelfde soort boeken lezen als ik.” Wanneer je het lezen met elkaar kunt delen, motiveert dit om meer te lezen.

Imago literatuur kan beter

“Literatuur? Middelbare school trauma!” Dit citaat van een jonge lezer illustreert het probleem dat er bestaat rondom het imago van literatuur. Literatuur lijdt namelijk regelmatig onder het ‘verplichte leeslijst’-syndroom. Veel lezers hebben slechte herinneringen aan de vaak beperkte boekenlijst van de middelbare school. Literatuur wordt geassocieerd met vooral moeilijke, saaie en ouderwetse boeken. Men heeft wel het idee dat literaire boeken daardoor wel boeken van een bepaald (hoger) niveau zijn. Een respondent vertelt over wat hem er van weerhoudt om literatuur te lezen: “Wat me er tot nu toe van weerhouden heeft, is omdat ik me afvraag of het wel ontspannen is. Ik denk dat het te zware kost is. Dat het moeilijker leest, minder ontspannen, meer filosofisch en zwaarder is. Ik denk dat het een dieper onderwerp is.”

Veel lezers hebben naar eigen zeggen sinds de middelbare school nauwelijks meer literatuur gelezen. Toch betekent dit niet dat de lezers geen interesse hebben in het lezen van literatuur. Meerdere respondenten geven aan dat ze, hoewel ze dat tot nu toe niet gedaan hebben, zich wel eens aan literatuur zouden willen wagen.  “Op de middelbare school kregen we een lijst, en die waren niet te hachelen. Maar als ik nu kijk, zie ik wel dingen die ik leuk vind,” zegt de een. En een ander vertelt:  “Jan Wolkers heb ik nog nooit gelezen. Misschien is het wel goed om een keer een boek van hem te lezen. Waarom? Om te kijken hoe zij schrijven. Misschien vind ik het wel leuk.” Een heldere definitie van wat literatuur is ontbreekt daarnaast ook. Sommigen leggen het nogal generiek uit en associëren het met boeken in het algemeen.

Het is dus tijd voor een vernieuwing van het imago van de literatuur. Breng de doelgroep in contact met hedendaagse literatuur en vermijd het ‘verplichte leeslijst’-syndroom door literaire boeken te integreren in genres die populair zijn bij lezers, zoals fantasy en thrillers.