Economie
Impact van het boek
Economisch belang van het boekenvak
SEO Economisch Onderzoek heeft in opdracht van KVB Boekwerk in kaart gebracht wat het belang van het boekenvak is voor de Nederlandse economie. Daarbij hebben de onderzoekers gekeken naar de omzet, toegevoegde waarde, werkgelegenheid en arbeidsinkomen van de productieketen van algemene boeken (A-boeken) in het jaar 2017. Die keten is vereenvoudigd en omvat de schrijvers en vertalers, de uitgevers en de boekverkopers. Tussenschakels als de literair agenten, de distributie en illustratoren zijn niet apart onderzocht. De economische effecten van het lezen van boeken, de consumptiezijde, is buiten beschouwing gelaten.
Totaalbeeld
Het draait in deze analyse om het algemene boek en de direct daarvan afgeleide producten en diensten, zoals optredens van auteurs en op boeken gebaseerde films. De analyse behelst een inschatting van het deel van de omzet, toegevoegde waarde, werkgelegenheid en arbeidsinkomen dat samenhangt met het produceren en verkopen van algemene boeken en de afgeleide producten en diensten.
Bij een omzet van € 34 miljoen voor de schrijvers en vertalers, € 244 miljoen voor de uitgevers en € 498 miljoen voor de boekverkopers bedraagt de totale toegevoegde waarde van het boekenvak aan de Nederlandse economie (Bruto Binnenlands Product) in 2017 bijna een kwart miljard euro.
De omzet van de boekhandel (boekverkopers) is het hoogste, gevolgd door die van de uitgevers en die van de auteurs en vertalers. Dit is een logisch gevolg van de inrichting van de productieketen. De uitgever betaalt de auteurs en vertalers, maakt nog meer kosten en moet deze goed zien te maken met de omzet. Daarnaast speelt een rol dat bij de boekverkopers ook anderstalige algemene boeken zijn meegeteld, terwijl bij auteurs en vertalers en bij uitgevers enkel Nederlandstalige boektitels meetellen.
De totale werkgelegenheid in de branche in 2017 is ingeschat op 25 à 26 duizend personen. Het grootste deel van de werkgelegenheid zit bij de auteurs en vertalers. De omzet en toegevoegde waarde van deze schakel ligt juist het laagst. Dat heeft te maken met het feit dat veel auteurs een boek publiceren zonder de motivatie om daar direct inkomsten uit te halen.
Eerder werd in Groot-Brittannië en Ierland ook onderzoek gedaan naar de economische impact van boekverkoop. In Groot-Brittannië is de toegevoegde waarde vastgesteld op £ 540 miljoen (ca. € 635 miljoen in 2017). In Ierland werd een toegevoegde waarde aan de Ierse economie berekend van € 132 miljoen. Deze onderzoeken zijn echter niet een-op-een vergelijkbaar met het onderzoek naar de Nederlandse boekenmarkt. Het onderzoek naar de Nederlandse markt is een conservatieve schatting van de markt. Waarschijnlijk liggen de omzet, toegevoegde waarde en de werkgelegenheid hoger. In het rapport van SEO Economisch Onderzoek zijn de lage schattingen gemarkeerd met de aanduiding +PM: dat betekent dat een deel van de omzet ontbreekt, omdat dit niet binnen het bestek van dit onderzoek kon worden ingeschat. De resultaten zijn te lezen als ‘minstens’.
Auteurs en vertalers
Slechts 55 auteurs verdienen een modaal inkomen of meer met hun royalty’s. Nog eens zestig auteurs verdienen met hun royalty’s een bedrag tussen het minimuminkomen en modaal. Maar zij hebben veel meer soorten inkomsten: inkomsten uit nevenrechten voor gebruik van het boek (leenrecht, reprorecht, vergoeding voor het lenen van e-boeken in bibliotheken, thuiskopieheffing en inkomsten uit abonnementen van e-boeken), subsidies en prijzen van het Letterenfonds, inkomsten uit lezingen, optredens, uitvoeringen en gages en inkomsten uit rechtenverkoop van boeken (zoals voor boekbewerking, vertaling of theaterbewerking). Dat maakt dat de totale omzet van de auteurs en vertalers wordt geschat op € 34,3 miljoen. De omzet voor auteurs en vertalers is qua omvang vergelijkbaar met de omzet uit Nederlandse films in Nederlandse bioscopen.
De toegevoegde waarde van de auteurs en de vertalers samen wordt geschat op € 16 tot 21 miljoen, 47 tot 60% van de omzet. Een toegevoegde waarde van 47 procent lijkt aan de lage kant, aangezien auteurs en vertalers relatief weinig goederen en diensten ‘verbruiken’ bij het schrijven en vertalen. Dat maakt het ook lastig te bepalen met welke branche vergeleken kan worden. Ter vergelijking: CBS stelt de toegevoegde waarde voor Reclamewezen en marktonderzoek op 37 procent, voor Juridisch en managementadvies op 52 procent en voor Architecten- en ingenieursbureaus op 59 procent. De toegevoegde waarde is ook moeilijk in te schatten omdat de inkomensverdeling (de omzet) zeer scheef verdeeld is over de auteurs en vertalers.
De toegevoegde waarde van de auteurs en vertalers is het laagst van de onderscheiden schakels in de boekenketen. Dit hangt samen met het feit dat de kosten van het schrijven en vertalen slechts één onderdeel zijn van het totale plaatje van het produceren en verkopen van boeken. Voor de vergelijking tussen de schakels speelt net als bij de omzet mee dat bij de boekverkopers anderstalige algemene boeken zijn meegeteld, terwijl dat bij auteurs en vertalers (en bij uitgevers) niet het geval is.
De werkgelegenheid bedraagt ruim 22.000 personen: 19.175 auteurs en 2.895 vertalers.
Uitgevers
De totale omzet van de uitgevers van algemene boeken bedraagt € 244 miljoen, een bedrag dat ongeveer even hoog is als de omzet van de Nederlandse gamesector. De verkoop van algemene boeken is bij de uitgevers goed voor een omzet van € 237 miljoen, de overige omzet komt uit het leenrecht (€ 3 miljoen), licenties voor e-boeken en luisterboeken (€ 2 miljoen), e-boekabonnementen (€ 1 miljoen) en verkoop van overige rechten (€ 0,5 miljoen).
De toegevoegde waarde aan de Nederlandse economie (Bruto Binnenlands Product) wordt geschat op € 109 miljoen, 45% van de omzet.
Bij de uitgeverijen die zijn aangesloten bij de GAU, de Groep Algemene Uitgevers van de Mediafederatie, zijn 1227 mensen in dienst, inclusief ingehuurd personeel. Omgerekend naar fte: 990. De totale loonsom bedraagt € 52 miljoen.
Boekhandel
De totale omzet van algemene boeken bij de boekhandel bedraagt tenminste € 498 miljoen, volgens CBS 0,1 procent van de totale omzet in de bedrijfstak Handel en 0,4 procent van de branche Detailhandel (exclusief auto’s). Daarvan komt € 1,0 miljoen voor rekening van de digitale abonnementsdiensten. Deze omzet ligt ruim boven de omzet van de bioscoopsector (omzet uit Nederlandse en buitenlandse bioscoopfilms in Nederlandse bioscopen van ongeveer € 302 miljoen in 2017) en ligt in dezelfde orde van grootte als de omzet van bijvoorbeeld winkels in tapijt en gordijnen (€ 450 miljoen in 2016). Overigens is de omzet lager dan het boekenvak gewend is te melden (€ 530 miljoen in 2017), aangezien in deze rapportage de cijfers van de omzet exclusief btw worden gehanteerd.
De toegevoegde waarde aan de Nederlandse economie (Bruto Binnenlands Product) bedraagt tenminste € 88 miljoen, oftewel 18% van de omzet.
De werkgelegenheid wordt geschat op 1.568 tot 2.845 personen, of 1.265 tot 2.296 fte. De ondergrens van deze brede marge is het aantal werknemers van de boekhandels die aangesloten zijn bij de KBb, de Koninklijke Boekverkopersbond. De bovengrens is het aantal werknemers dat naar schatting daadwerkelijk algemene boeken verkoopt. De totale loonsom van de werknemers van boekhandels bedraagt tenminste € 62 miljoen.