Bijna 2 miljoen meer boeken verkocht in 2021
Monitor 2021 – De markt
17-02-2022
Eind 2019 riepen enkele boekhandelaren het boekenvak op om na te denken over meer efficiency en kostenbesparingen in de keten. Nog voor de pandemie zagen zij de noodzaak om, bij een stabiele markt en stijgende kosten, samen deze ambitie te omarmen. Dat werd door de uitgevers, verenigd in de GAU, de Koninklijke Boekverkopersbond en distributeur en logistiek dienstverlener CB opgepakt. Zij benaderden KVB Boekwerk om een verkenning uit te voeren in de breedte van het boekenvak. Die werd in juni 2020 afgerond met als resultaat een agenda met een drietal onderwerpen waarmee werkgroepen van boekhandelaren, uitgevers en experts van CB aan de slag gingen. De werkgroepen gaven met hun adviezen een start aan een zestal vernieuwingsprojecten:
De vernieuwingsprojecten worden in opdracht van de KBb en de GAU, begeleid door KVB Boekwerk, CB en CPNB. Een aantal projecten is inmiddels afgerond en sommige wachten nog op een geschikt moment voor uitvoering. Het is een goed moment om de balans op te maken, het deltaplan programma af te ronden en de projecten over te dragen naar de verantwoordelijken in de keten. KVB Boekwerk blijft nog wel betrokken als de procesbegeleider voor het onderzoek naar meer lokale samenwerking tussen boekhandels.
Het Deltaplan heeft in gezamenlijkheid onderzocht waar kansen en mogelijkheden tot efficiency en innovatie liggen in de keten, maar ook een aantal ideeën getoetst op het gebied van haalbaarheid en wenselijkheid. Die inzichten helpen ons in de toekomst verder.
– Geneviève Waldmann, voorzichter GAU
Het Deltaplan heeft CB los van haar eigen contact met klanten en klantgroepen, in deze overleggen nieuwe waardevolle inzichten vanuit een nieuw perspectief verkregen omdat binnen Deltaplan juist samen met zowel uitgevers als (online) boekhandels werd gesproken, waar het overbruggen van het verschil in belangen ook een belangrijke rol speelt bij het beoordelen van kansen in de keten.
– Mathijs Suidman, directeur Media, CB
Ondanks de uitdagingen die deze tijd met zich meebrengt zijn we erin geslaagd met het Deltaplan een aantal belangrijke vernieuwingsprojecten in de logistieke keten te onderzoeken, uit te werken en af te ronden. We hebben de afgelopen twee jaar gezien hoe belangrijk het is om gezamenlijk integrale leveringsprojecten onder de loep te nemen. Ik hoop dat we dit in de toekomst zullen blijven doen.
– Rob Haans, bestuursvoorzitter KBb
CB heeft uitgebreid onderzocht of de stroom van retouren slimmer kon worden aangepakt. Van de 3 miljoen boeken die retour komen, krijgt maar 40% een tweede kans om als nieuw verkocht te worden in de boekhandel. De rest wordt uiteindelijk vernietigd of als ramsj verkocht.
Uit de inspanningen van CB blijkt dat het geen makkelijke opgave is om de inefficiëntie en niet duurzame werkwijze in de keten op te lossen. CB kent sinds 2012 met “vertrouwensretour” een werkwijze waarbij het fysieke exemplaar achterblijft in de winkel en er alleen een credit op de inkoopwaarde plaatsvindt. Gebleken is dat de meeste uitgevers naast een credit van de inkoopwaarde de boeken ook daadwerkelijk uit de boekhandel willen terug ontvangen.
CB sprak met verwerkers van reststromen en partijen die zich richten op tweedekans producten. Beide routes leiden vooralsnog niet tot een rendabele case. Tijdens een duurzaamheidschallenge van de Maastricht School of Management vroeg CB een team studenten om mee te denken, maar ook zij kwamen niet met een directe oplossing. Zij adviseerden om een voorspellende data analyse op te zetten om de kans op retour in te schatten, en op basis daarvan uitgevers en retailers via een online dashboard te informeren over de effectiviteit van hun voorraadbeheer. Daarnaast adviseerden zij om in te zetten op bewustwording. Als de keten zich bewust is van de omvang van de retourstroom, zijn zij wellicht geneigd om hun in- en verkoop scherper te doen. Echter, deze oplossing is vanwege de investeringsbehoefte vooralsnog niet haalbaar. Bovendien moet het passen binnen mededingingsregels.
Het uitgangspunt bij dit project is dat inzicht in de dagelijkse verkoopdata uitgevers beter in staat stelt om hun oplages voor herdrukken te bepalen en te plannen. Met de huidige weekdata kan het voorkomen dat een herdruk te laat komt, te hoog of te laag wordt ingeschat. De afspraak is om een pilotproject uit te voeren met GfK. Hiervoor is echter een stabiele marktsituatie nodig die representatief is voor hoe de markt werkt. Daar is de pandemie geen sprake van. De pilot kan pas worden uitgevoerd als de markt voldoende hersteld is. Tot die tijd houdt KVB Boekwerk in samenwerking met SMB het project in beheer.
Uit het advies van de werkgroep kwam duidelijk naar voren dat de themacodering uiteindelijk de indeling in NUR categorieën gaat vervangen. Elk boek moet daarom een themacodering krijgen. Met deze codering worden boeken beter vindbaar en kan een boekhandel een rijker advies geven.
Het heeft ertoe geleid dat met steun van de GAU het invoeren van een themacodering vanaf 1 januari verplicht is voor Nederlandstalige A-boek titels. CB heeft het proces voor het opgeven van een nieuwe titel in CB Online zo ingericht dat deze alleen kan worden afgerond met een themacodering voor Nederlandstalige A-boek titels. In CB Online toont CB alle mogelijk te kiezen Thema’s. Uitgevers die hun artikelinformatie niet via CB Online, maar in eigen systemen beheren (en via ONIX) artikelinformatie naar CB sturen, moeten in hun eigen systemen afdwingen dat medewerkers ook Thema’s toekennen.
De opgave bij uitgevers is om ook de backlist van themacodering te voorzien. In het kader van het Deltaplan is daarom gezocht naar de mogelijkheid van een geautomatiseerde service. Deze bleek echter duur en tijdrovend. Inmiddels is het merendeel van de uitgevers bezig met de backlist. Een aantal echter, doet dat nog niet of maar mondjesmaat. Boekwerk heeft geadviseerd om onderzoek te doen naar de achterstand bij deze minderheid van de uitgeverijen om te bepalen hoe zij gemotiveerd kunnen worden. Overigens is slechts een deel van deze uitgeverijen lid van de GAU.
Als de verschijningsdatum klopt, weet de klant wanneer hij zijn boek kan verwachten. De datum klopt in de meeste gevallen gewoon, maar een flink aantal keer ook niet. Dat leidt tot ontevreden klanten en kosten voor extra klantenservice.
Uit het advies bleek al dat uitgevers en boekverkopers het belangrijk vinden dat de datum klopt. In de uitwerking van het project bleek echter dat het probleem niet bij alle uitgevers en verkopers op een gelijke manier speelt. Daarmee is het een kwestie van marktwerking en niet van een collectieve oplossing. Boekverkopers en uitgevers kunnen in hun onderhandelingen ook onderling afspraken maken over het bijhouden van de correcte verschijningsdatum. Of consequenties van het niet bijhouden ervan. Wel zullen de partners naar hun achterban blijven benadrukken dat het optimaal bedienen van de klant voorop staat.
In samenwerking met de CPNB is onderzocht hoe een brandportal bij kan dragen aan efficiëntie voor uitgevers en boekhandels. Er is onderzocht hoe een brandportal de wens naar flexibiliteit en eigen branding invult, hoe die de CPNB organisatie efficiënter kan werken en hoe de business case eruit ziet.
Uitgevers kunnen eigen marketingmateriaal aanbieden en distribueren via de portal. Boekhandels en bibliotheken kunnen eigen marketinguitingen creëren en hun eigen activiteiten ondersteunen met het beschikbare promotiemateriaal. Uit het onderzoek blijkt dat een brandportal vele mogelijkheden biedt en dat er aanknopingspunten zijn voor een sluitende business case. Dit traject pakt de CPNB verder op, met ondersteuning vanuit KVB Boekwerk.
Het doel van de business case is om in kaart te brengen wat de mogelijke toepassingen, kosten en opbrengsten in tijd, geld en klanttevredenheid zijn van RFID. Daarmee zijn boeken voorzien van een chip en kunnen scanners die snel en makkelijk uitlezen.
Omdat de kosten voor RFID zoveel mogelijk terug te verdienen, is het wenselijk dat de investering in RFID-tags zo vroeg mogelijk in de keten plaatsvindt. De verwachting is dat de grootste besparingen te halen bij de drukker en de distributie. Om een significant verschil te maken is het nodig dat bijna alle boeken voorzien worden van een RFID tag. Uit de analyse blijkt dat in eerste instantie een aandeel van 65% haalbaar kan zijn. Daarnaast blijkt dat de kosten bij de drukker hoger zijn dan geanticipeerd omdat het aanbrengen van de tag kostbaar is. In de distributie zijn de investeringen te hoog en de voordelen beperkt doordat in de praktijk toch nog handwerk in het proces nodig is. De conclusie is dan ook dat er geen rendabele business case mogelijk is. Het project is afgesloten.
Monitor 2021 – De markt
Vernieuwingsprojecten voor het boekenvak
Volgens Renew the Book 2021