Het assortiment van boekverkooppunten in 2019
Klanten kopen boeken in fysieke winkels – boekhandels, warenhuizen, supermarkten, media- of cadeauwinkels – en in webwinkels. Deze verkooppunten hebben een CB-aansluiting. Door naar CB-distributiestromen van deze aansluitingen te kijken, kunnen wij iets zeggen over het inkoopbeleid van boekverkooppunten in Nederland. De dataleverancier voor deze Boekverkopersmonitor is dan ook het CB (voorheen Centraal Boekhuis).
CB is de grootste logistieke dienstverlener van de boekensector voor boekverkoop via zowel fysieke winkels als het e-commercekanaal. De bijzondere Leerstoel Boekhandel van de Vrije Universiteit (prof. dr. Jaap Boter) heeft de databewerkingen uitgevoerd om het ingekochte assortiment van deze CB-aansluitingen zo goed mogelijk in kaart te brengen.
In dit artikel kijken we naar trends in het aantal CB-aansluitingen in Nederland dat jaarlijks een bepaald assortimentsgrootte inkoopt.
De Boekverkopersmonitor komt uit tijdens de Coronacrisis. In deze periode verandert er veel voor de boekhandel. De cijfers in deze monitor hebben betrekking op de periode 2015 tot en met 2019. Wat het effect van de Coronacrisis is op het ingekochte assortiment van boekverkooppunten is niet terug te zien in de gepresenteerde cijfers. Daarom kunnen de cijfers contrasteren met het beeld over de huidige markt.
Minder CB-aansluitingen die jaarlijks minimaal 100 titels inkopen
In 2019 waren er 1.281 aansluitingen die minstens 100 titels (unieke ISBN’s1) hebben ingekocht bij het CB. Bijna de helft daarvan (608) kocht meer dan 2.000 titels in. Ruim een kwart van de CB-aansluitingen (329) heeft een assortiment van 100 tot 500 titels ingekocht. Deels zullen dit verkooppunten zijn die gespecialiseerd zijn in kinderboeken, literaire boeken, kookboeken of reisboeken. Het kan ook gaan om verkooppunten in kleine gemeenten met een beperkt verzorgingsgebied die een breed assortiment willen aanbieden, specifiek afgestemd op de lokale markt.
Vijf jaar eerder, in 2015, lag het aantal CB-aansluitingen dat jaarlijks minstens 100 titels inkocht hoger, op 1.423. Dit aantal is dus in vijf jaar gedaald met 10%. Het feit dat het aantal CB-aansluitingen terugloopt betekent niet per definitie dat boekverkooppunten zijn verdwenen. De daling kan ook te maken hebben met overnames en fusies. Er zijn dan minder CB-aansluitingen doordat vestigingen worden overgenomen en onder één totale aansluiting gaan vallen. Juist in de afgelopen jaren was er sprake van fusies en overnames.
Verkooppunten leden Koninklijke Boekverkopersbond
Het aantal CB-aansluitingen is niet de enige beschikbare indicator voor (de daling in) het aantal verkooppunten in Nederland. Wij kunnen ook kijken naar het aantal verkooppunten van leden van de Koninklijke Boekverkopersbond (KBb). In 2018 waren dit er 1.276, verdeeld over 979 leden. Het aantal KBb-leden in ten opzichte van 2014 gedaald met 6% en het aantal verkooppunten is gedaald met 2%.
Verschuivingen
We zien ook een afname in het aantal CB-aansluitingen die meer dan 500 titels hebben ingekocht. Dit is gedaald van 1.134 aansluitingen in 2015 naar 952 aansluitingen in 2019 – een daling van 16%. Het aantal CB-aansluitingen die meer dan 2.000 titels hebben ingekocht is afgenomen met 110 verkooppunten, van 718 in 2015 naar 608 in 2019. Deze aansluitingen zijn erg belangrijk voor de totale boekenmarktomzet. Ook hier kan sprake zijn van fusies en overnames.
Alleen het aantal verkooppunten met 100 tot 500 ingekochte titels is niet gedaald – het is juist gestegen, met maar liefst 14% (van 289 naar 329).
Bekijk hier de grafiek:2
Literair-cultureel segment volgt trend totaalmarkt
60% van alle titels is een literair-culturele titel (zie KVB Boekwerk kerncijfers). De boekverkooppunten zijn opnieuw ingedeeld in categorieën, op basis van literair-culturele titels. Het aantal verkooppunten dat minstens 100 literair-culturele titels inkoopt bij CB is gedaald van 1.319 in 2015 naar 1.185 in 2019 (-11%). Het aantal verkooppunten dat 2.000 of meer literair-culturele titels bij CB inkoopt, is eveneens afgenomen van 418 naar 392 (-6%).
Webwinkels
Bij een CB-aansluiting kan het ook om een webwinkel gaan. Er bestaat wel een belangrijk verschil tussen hoe fysieke boekwinkels boeken inkopen en hoe het e-commercekanaal boeken inkoopt. Fysieke winkels moeten boeken op voorhand bij CB inkopen en op voorraad houden. Het e-commercekanaal hoeft in principe geen voorraden aan te houden: pas bij een verkocht boek aan een klant wordt door de webwinkel een bestelling geplaatst bij CB.
In totaal hebben 77 webwinkels in 2019 meer dan 100 titels via CB afgenomen. Dit aantal ligt iets lager dan in 2015, toen het er 81 waren (-5%). Het aantal webwinkels dat een groter assortiment afneemt stijgt wel: in 2019 hadden 43 webwinkels minstens 500 titels afgenomen, tegenover 39 in 2015 (+10%). Het aantal webwinkels dat minimaal 2.000 literair-culturele titels afneemt is gedaald van 20 naar 18 (-10%).3
1 De meeste boektitels hebben meerdere unieke ISBN’s. Het aantal unieke ISBN’s is dus niet helemaal representatief voor het aantal unieke titels. Voor het leesgemak hanteren we het begrip titels.
2 Sinds dit jaar laten we organisaties die op jaarbasis minder dan 100 verschillende titels afnemen bij CB buiten beschouwing. Dit omdat deze organisaties over het algemeen geen boekverkooppunten zijn. Denk bijvoorbeeld aan museumwinkels of retailers die in hun assortiment ook enkele boeken hebben opgenomen.
3 Er bestaat een verschil tussen inkoop door fysieke verkooppunten en webwinkels. Fysieke verkooppunten moeten een voorraad aanhouden, terwijl bij webwinkels een verkoop direct doorgeleid wordt naar CB.