Leesgedrag in coronatijden
SMB-GfK themameting: digitaal lezen (2020)
In de huidige digitale samenleving is het niet verrassend dat de consumptie van digitale media stijgt. De coronamaatregelen doen daar nog een schepje bovenop. Het videobellen is daar een goed voorbeeld van. Ook het gebruik van de smartphone is verder geïntensiveerd, niet alleen voor (video)bellen, foto’s maken en chatten, maar ook voor het lezen van boeken, magazines en het nieuws.
Het jaarlijkse GfK-onderzoek Trends in Digitale Media inventariseert het bezit en gebruik van digitale media-apparaten onder alle Nederlanders. Op verzoek van KVB Boekwerk heeft GfK extra data opgeleverd die gaan over het digitale mediagebruik van boeklezers. Dit artikel beschrijft de uitkomsten van de extra analyse door KVB Boekwerk.
Negen op de tien Nederlanders lezen wel eens een boek in de vrije tijd. Bijna de helft van hen leest enkel uit papieren boeken. Een even grote groep leest naast van papier ook digitale vormen van het boek, zoals e-books en luisterboeken. De groep mensen die alleen digitaal leest is vrij klein – slechts 6% van alle lezers – en laten wij in dit artikel buiten beschouwing.
Het positieve effect van een hoge opleiding en sociale klasse op het lezen van boeken is groter voor e-books en luisterboeken dan voor papieren boeken. Daarnaast slaat het luisterboek vooral aan bij jongere Nederlanders: vijftigminners maken relatief veel gebruik van luisterboeken, vijftigplussers juist minder. Jongeren onder de 35, die dus bovengemiddeld luisterboeken luisteren, lezen weer minder dan gemiddeld e-books. Het lijkt dus vooral het luisterboek te zijn dat potentie heeft voor de toekomst. Tussen mannen en vrouwen bestaan slechts kleine verschillen: vrouwen gebruiken alle drie dragers iets meer dan mannen.
Het GfK-onderzoek heeft ook uitgebreid aandacht besteed aan wat voor apparaat men gebruikt voor het lezen van e-books en luisterboeken. Onderstaande grafieken tonen welk percentage van een bepaalde bevolkingsgroep gebruikmaakt van de verschillende apparaten. De bevolkingsgroepen zijn verdeeld naar leeftijd, geslacht en opleiding. Te zien is dat voor iedere groep geldt dat de pc, laptop en smartphone door het grootste aantal lezers wordt gebruikt. Ook luisteren iets meer mensen luisterboeken op cd dan op de smartphone.
Kijken wij echter naar gebruiksduur, zoals in de grafieken hieronder, dan valt op dat de jongste doelgroep (13-17 jaar) die de e-reader gebruikt er veel tijd mee doorbrengt (wekelijks 371 minuten). Dat geldt ook voor de 65-plussers (wekelijks 268 minuten). Deze laatste groep brengt ook veel tijd door met het luisteren naar boeken op cd (wekelijks 276 minuten). Over algemeen kan gesteld worden dat van de mensen die papieren boeken lezen 65-plussers dat wekelijks het meest doen (196 minuten). Bij geslacht valt op dat mannen veel meer tijd spenderen aan het luisteren naar luisterboeken op cd. Verder verschillen de geslachten weinig van elkaar.
Wanneer u een asterisk (*) ziet in onderstaande grafiek, betekent dit dat het aantal respondenten in deze categorie laag was. Hiermee dient rekening gehouden te worden bij het interpreteren van de cijfers. Om dezelfde reden is opleidingsniveau bij de gebruiksduur niet meegenomen.
Naast duur wordt ook gekeken naar hoe vaak lezers hun apparaat gebruiken om te lezen. Een derde van de e-readerlezers geeft aan minstens vijf dagen per week via de e-reader te lezen. Voor tablet- en smartphonelezers is dit beduidend minder, slechts een vijfde. Voor luisterboeken geldt dat een derde van de mensen die via smartphone luisterboeken beluisteren dat minstens vijf dagen per week doen. Van cd-luisteraars luistert een vijfde minstens vijf dagen per week naar een luisterboek op cd.
Voor uitgevers is het interessant om te weten welke socialemediakanalen zij het beste kunnen inzetten om hun doelgroepen te bereiken. Vandaar dat wij ook hebben gekeken naar het socialemediagebruik van boeklezers. Ongeveer 70% van de lezers gebruikt Whatsapp en Facebook om te communiceren. Instagram en Messenger worden door ongeveer 40% van de lezers gebruikt om te communiceren. Facebook en Instagram zijn vooral populair voor het vermaak dat ze bieden en om in contact met anderen te blijven.
Zoals eerder genoemd, leest bijna de helft van de Nederlanders niet digitaal, maar alleen van papier. Interessant is om te onderzoeken of hun mediagedrag afwijkt van lezers die van papier én digitaal lezen, zodat marketeers en uitgevers hierop kunnen inspelen. Allereerst valt op dat de verschillen in het mediagedrag van beide niet heel groot is. In dit artikel zoomen wij alleen in op significante verschillen. Dit verschil is te zien bij de interesse in podcastonderwerpen. Onderstaande grafiek toont dat papier- en digitale lezers qua podcasts meer geïnteresseerd zijn in gezondheid dan papierlezers. Lezers van papieren boeken gebruiken voor het luisteren van podcasts vaker Spotify dan papier- en digitale lezers. Die laatste groep gebruikt op zijn beurt weer vaker NPO radio 1 voor het luisteren van podcasts, maar ook voor het luisteren van radio überhaupt.
Sinds corona zijn mensen meer gaan lezen. Dit geldt voor alle drie de dragers, maar vooral voor e-books. 23% van de respondenten zegt meer e-books te zijn gaan gebruiken, tegenover 9% die het minder is gaan gebruiken.
Dit is ook terug te zien in het koopgedrag. Ruim een kwart van de respondenten geeft aan het sinds corona prettiger te vinden om e-books te kopen dan papieren boeken. Vooral ouderen kopen in coronatijd liever e-books dan papieren boeken. Ook geven ze vaker dan jongere leeftijdscategorieën aan dat ze sinds corona minder impulsaankopen doen en dat hun koopgedrag blijvend veranderd is.
Toch geeft ook een substantieel deel van de respondenten (40%) aan dat ze het nu extra belangrijk vinden om boeken via de lokale boekwinkel te kopen. Hierin zijn wel verschillen te zien tussen de verschillende bevolkingsgroepen, vooral in opleidingsniveau. Zo vinden vooral hoogopgeleiden het
belangrijk om hun boeken via de lokale boekwinkel te kopen (44% t.o.v. 32% van de laagopgeleiden), ook vinden zij veel minder dat de aantrekkingskracht van fysieke winkels is gedaald. En hebben zij, vergeleken met midden- en laagopgeleiden minder bespaard op de aanschaf van nieuwe boeken.
SMB-GfK themameting: digitaal lezen (2020)
GfK=onderzoek: trends in digitale media (2018)
SMB-GfK themameting: digitaal lezen (2018)