Seminar 2024: AI – mogelijkheden en kansen
‘Ga vanavond nog aan de slag met Generatieve AI’
In de digitale mediawereld verandert veel. Het streamen van podcasts en muziek blijft toenemen, ten koste van live radio; het vooruitkijken van televisie blijft ook stijgen; en, misschien wel de belangrijkste digitale ontwikkeling van de laatste jaren, een derde van de Nederlanders heeft inmiddels al eens gebruikgemaakt van een AI-platform als ChatGPT. In dit snel veranderende digitale landschap is het lezen van (digitale) boeken een stabiele factor. Dit alles blijkt uit GfK-onderzoek Trends in Digitale Media. In dit artikel leest u over wat in dit onderzoek wordt gerapporteerd over digitaal lezen.
Het GfK-onderzoek gaat in op digitale leesvormen – e-books en luisterboeken – en vergelijkt deze met de traditionele vorm van lezen: het papieren boek. Papieren boeken blijven vooralsnog de meest gebruikte vorm om te lezen: 74% van de respondenten zegt wel eens een papieren boek te lezen. Vrouwen lezen vaker papieren boeken dan mannen. Daarnaast leest 43% van de respondenten wel eens een e-book. Het gebruik van beide leesvormen is iets gestegen ten opzichte van twee jaar geleden: in 2022 las 71% papieren boeken en 41% e-books. Ongeveer een op de vijf Nederlanders (19%) luistert wel eens naar een audioboek.
E-books en luisterboeken worden minder gebruikt door laagopgeleiden en leden van de lagere sociale klassen. Omgekeerd gebruiken hoogopgeleiden en leden van de hoogste sociale klasse juist relatief vaak e-books en luisterboeken. Dit patroon is niet uniek voor digitale leesvormen, maar is ook bij het gebruik van papieren boeken terug te zien, zij het in mindere mate.
Het sterkste verschil zien we bij lezers van verschillende leeftijden. Zo maken lezers jonger dan 50 jaar (en dan met name onder de 35) veel meer gebruik van luisterboeken dan gemiddeld. 50-plussers luisteren relatief weinig naar luisterboeken. De allerjongste ondervraagde lezers (tussen de 13 en 17 jaar) lezen juist weer relatief weinig e-books en gebruiken meer luisterboeken. Dit beeld is ongewijzigd sinds de vorige meting in 2022.
E-books en luisterboeken worden op verschillende apparaten gelezen en beluisterd. Naast de e-reader worden bijvoorbeeld de smartphone en de tablet gebruikt om te lezen. Ter vergelijking: waar drie op de tien respondenten een e-reader in zijn of haar bezit heeft, heeft 62% een tablet en maar liefst 94% een smartphone.
Smartphones en tablets zijn – anders dan de e-reader – niet specifiek bedoeld als apparaat om boeken van te lezen. Zo wordt de smartphone voornamelijk gebruikt om te bellen, foto’s te maken en te e-mailen. Toch leest 10% en beluistert 6% van de eigenaren wel eens een boek op de smartphone. Vrouwen doen dit iets vaker dan mannen. De meest voorkomende activiteiten van de tablet zijn surfen op het internet, e-mailen en gamen, maar 15% van de eigenaars leest wel eens een boek op de tablet. Een heel klein deel (3%) gebruikt de tablet om naar luisterboeken te luisteren.
Als we kijken naar hoeveel een bepaald apparaat wordt ingezet om te lezen, staat de e-reader bovenaan, met gemiddeld 156 minuten (ruim 2,5 uur) per week. Tabletgebruikers lezen gemiddeld 49 minuten per week op hun tablet. Op de smartphone wordt gemiddeld 21 minuten per week gelezen. Papieren boeken worden gemiddeld 148 minuten (bijna 2,5 uur) per week gelezen.
Luisterboeken worden gemiddeld minder lang beluisterd dan e-books en papieren boeken gelezen worden. De populairste drager voor luisterboeken is de smartphone; gemiddeld luistert men 91 minuten per week naar een luisterboek op de smartphone.
Het aandeel e-readerbezitters stijgt met leeftijd: onder 13-17-jarigen heeft slechts 16% een e-reader; van de 65-plussers is dit 39%. Ook hebben relatief iets meer vrouwen (34%) dan mannen (27%) een e-reader.
Via de e-reader wordt het meest gebruikgemaakt van Kobo Books en Bol.com Kobo (plus). De Online Bibliotheek wordt vooral gebruikt op smartphone, gevolgd door de tablet en e-reader. E-books worden het vaakst verkregen via Bol.com. Luisterboeken worden het vaakst verkregen via de Online Bibliotheek.
Ontspanning is voor veel mensen een belangrijke reden om te lezen – ongeacht de drager. Van de lezers zegt ruim de helft (53%) dat de voornaamste reden om te lezen is dat het ze helpt te ontspannen. Dit geldt voor lezers van papieren boeken én e-books.
Toch geeft de een de voorkeur aan een papieren boek en de ander aan een e-book. De verschillende dragers bieden namelijk ook verschillende voordelen. Zo geeft het merendeel van de papierenboekenlezers (56%) aan voor papier te kiezen omdat het prettig lezen is. Daarnaast kiezen lezers ook voor papieren boeken omdat ze makkelijk te delen zijn (20%) en aantrekkelijk zijn om te hebben (20%).
Redenen om e-books te lezen zijn van een hele andere aard. De meest genoemde reden is dat ze handig onderweg of op reis zijn (47%), gevolgd door het gemak (37%) en de lage prijs (28%) van e-books. Ook luisterboeken gebruikt men omdat ze handig onderweg zijn (31%) en vanwege het gemak (26%). Daarnaast luistert een deel van de respondenten graag naar een luisterboek omdat het te combineren is met een andere activiteit (18%).
‘Ga vanavond nog aan de slag met Generatieve AI’
SMB-GfK themameting: klantreis (2023)
GfK-onderzoek: trends in digitale media (2022)