Gesprek Paulien Dresscher
‘Probeer langs nieuwe lijnen te denken’
Door: Frank Veerkamp, Inct.
Nieuwe media bieden nieuwe mogelijkheden en ze verscherpen je blik op de oude media. Paulien Dresscher verkent al jaren de mogelijkheden van nieuwe media en de digitale cultuur. Zij vertelde op het seminar ‘Met het oog op morgen’, dat op 19 januari 2017 werd gehouden in NEMO Science Museum in Amsterdam, hoe de digitale ontwikkelingen ook de boekensector kunnen inspireren.
De afgelopen zes jaar was Paulien Dresscher hoofd nieuwe media van Cinekid, binnenkort gaat ze aan de slag als onafhankelijk onderzoeker en adviseur. Ze benadert de ontwikkelingen in de media zowel analytisch als praktisch: ‘Ik heb niet alleen aandacht voor de theorie en de maatschappelijke implicaties, maar vooral voor de makers: de mensen die nieuwe technieken ontwikkelen en gebruiken en daarbij hun eigen invalshoek kiezen, hun eigen verhaal vertellen. Er is geen vast recept voor vernieuwing: je moet spelen met de mogelijkheden die beschikbaar zijn. Daarbij is het heel belangrijk om om je heen te kijken en te zien hoe anderen met vergelijkbare onderwerpen en technieken spelen. Dit kan je inspireren en behoedt je ervoor dat je het wiel opnieuw uit moet vinden.
Nieuwe vormen van contact
Bij digitale media denken we in de eerst plaats aan technische vernieuwingen: e-books, online winkels en sociale media. Maar uiteindelijk gaat het erom wat je met de techniek doet. ‘Je kunt nieuwe platformen zoals Facebook, Twitter of Instagram uiteraard als marketinginstrument gebruiken en er (nieuwe) doelgroepen en klanten mee bereiken en enthousiast maken. Dankzij de sociale media kunnen lezers, schrijvers, uitgevers en boekhandelaars veel directer met elkaar in contact komen: contact leggen wordt makkelijker, de afstand neemt af, het raakvlak wordt groter.’
Daarnaast hebben de technologische ontwikkelingen ook een impact op de boeken, de verhalen zelf. ‘Je kunt dankzij digitale technieken ook hele nieuwe vertelvormen ontwikkelen: wat gebeurt er als een personage uit een boek los komt van het papier en een tweede leven op Facebook begint? Hoe reageren lezers als ze interactie kunnen aangaan met zo’n personage? Zo verandert de techniek ook de manier waarop mensen met verhalen omgaan.’
Uitdaging maakt sterk
De boekensector hoeft niet bang te zijn om overbodig te worden: ‘Nieuwe technieken komen niet in plaats van bestaande, ze komen er naast staan. De schilderkunst is veranderd na de uitvinding van de fotografie, maar hield niet op met bestaan. Dat men zich zorgen maakt over nieuwe technologie is iets van alle tijden. Plato schreef in 270 jaar Christus al dat Socrates waarschuwde dat het schrijven een bedreiging kon vormen voor de mondelinge verteltraditie en het geheugen in het algemeen. Mensen zouden niet langer hun geheugen gebruiken, maar gaan vertrouwen op geschreven bronnen, waardoor hun eigen herinneringen zouden vervagen. Volgens hem was het schrift niet een hulpje voor het herinneren, maar voor het vergeten.
Dit soort voorspellingen werden bij veel nieuwe ontwikkelingen gedaan, maar de realiteit was meestal anders. Wat daarbij vaak wordt vergeten, is dat we zélf de nieuwe scenario’s kunnen vormgeven. Nieuwe media bieden nieuwe mogelijkheden en daardoor dagen ze de oudere media uit. Je moet op zoek naar de sterke eigenschappen van een specifiek medium en daar optimaal gebruik van maken. Dan worden de oude media alleen maar sterker door de uitdaging van de nieuwe. Tegelijkertijd kunnen deze nieuwe platformen gebruikt worden, waardoor er nieuwe raakvlakken en nieuwe verhalen ontstaan.’
De boekensector moet goed om zich heen kijken en leren van wat in andere sectoren inmiddels is uitgeprobeerd. Dresscher: ‘Het is inspirerend om te zien wat anderen inmiddels bedacht hebben en hoe ze met nieuwe technieken werken. Daarbij moet je niet alleen kijken naar de producten die anderen hebben bedacht, maar ook naar hun context. Het eindproduct kun je meestal niet zomaar kopiëren, maar je kunt wel proberen om langs vergelijkbare, nieuwe lijnen te gaan denken.’